انواع روش های حمل دریایی
حمل و نقل دریایی، قدمتی بسیار دور و دراز در روابط بینالملل دارد. حمل بار با کشتی، جابجایی مسافر، ماجراجوییهای نظامی و اکتشافی و نهایتا سفرهای تفریحی دریایی، سابقه بلندی در تاریخ بشری دارند و از دیرباز مورد توجه مردم بوده است. امروزه نیز اهمیت دریا در روابط بینالمللی به ویژه مسائل تجاری، بسیار بیش از گذشته است. بهتراست بدانید که امروزه با وجود پیشرفت تکنولوژی و امکانات، حملونقل دریایی، اصلیترین روش جابجایی بار در جهان است. بر اساس آمارهای سازمان تجارت جهانی، بیش از 75 درصد سهم تجارت دنیا، از طریق حمل با کشتی صورت میگیرد.
فلات ایران از خاستگاههای قدیمی تمدن در جهان است که به واسطه دسترسی به آبهای آزاد جهان، سابقه طولانی در زمینه تجارت دریایی دارد. عمده واردات کالا به کشور و همین طور صادرات نفت از ایران، با کشتی و از طریق بنادر صورت میگیرد. بنابراین در ایران نیز، حملونقل دریایی اصلیترین روش حملونقل بینالمللی کالا است.
مزایای حمل بار با کشتی
جابجایی و یا انتقال بار میتواند به صورت حملونقل ریلی، جادهای، دریایی یا هوایی انجام شود. همان طور که اشاره شد حملونقل دریایی به دلیل مزایای فراوانی که دارد، به اصلیترین روش جابجایی بار در ایران و جهان تبدیل گشته است. از مهمترین مزایای حمل بار با کشتی میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- هزینه مقرون به صرفه به ویژه در مورد بارهای حجیم و بزرگ یا در حجم بالا
- حملونقل انواع کالاهای عظیمالجثه، پر خطر، فاسد شدنی و غیره
- ایمنی و امنیت بالا
- عدم نیاز به ترانزیت کالا از کشورهای واسطه
- عدم نیاز به زیر ساختهای پیچیده
- ثبات نسبی از گذشته تا به امروز
انواع حمل بار با کشتی از لحاظ بسته بندی
بارهای تجاری به چند شکل از طریق دریاها و آبهای آزاد جهان جابهجا میشوند. در این بین، مهمترین شیوههای حمل بار با کشتی به صورت کانتینری و فله انجام میشود.
در کنار کانتینرهای استاندارد، که تنوع فراوانی هم دارند، محفظههای دیگری مانند پالت، گونی، بشکه نیز برای حمل بار با کشتی مورد استفاده قرار میگیرند. اما اصلیترین شیوه حمل بار، حمل با کشتیهای کانتینری و فلهبر است.
به طور کلی شش نوع کشتی حمل بارهای تجاری وجود دارند، که عبارتند از:
- حمل بار با کشتی کانتینری Container Ships
مهمترین شیوه حمل بارهای تجاری با کشتیهای کانتینری است. کانتینرها در ابعاد مختلف و اندازههای متنوع و با ویژگیهای مختلف ساخته میشوند.
- حمل بار با کشتی به صورت فله Bulk Vessels
یکی دیگر از روشهای عمده حمل بار با کشتی، حمل فله است. عدم نیاز به بستهبندی و پلمپ، بارگیری، تخلیه سریعتر و هزینه حمل بهصرفهتر از مزایای این روش است. انواع دانههای خوراکی، مانند گندم و حبوبات و یا برخی مصالح ساختمانی، مانند سیمان، به این روش جابهجا میشوند.
- حمل با با کشتی مخزن دار مانند نفتکش Tankers
در برخی از منابع این نوع کشتی را زیر مجموعه حمل فله بار قرار میدهند. کشتی های مخزندار برای حمل نفت خام، انواع گاز LPG ، مواد شیمیایی و غیره استفاده میشوند.
- حمل بار با کشتی بارج یا دوبه (کرجی) Barge Carriers
دوبه نوعی کشتی یا باربر دریایی بدون موتور است که باید توسط یک کشنده جابهجا شود. بیشترین استفاده از دوبه به منظور عبور بار از کانالهای دریایی و مسیر رودخانهها است. در واقع دوبهها برای مسافتهای کوتاه بین بنادر و جزایر استفاده میشوند. همچنین برای سبکسازی و تخلیه و بارگیری انواع بار در لنگرگاهها و اسکلهها مورد استفاده قرار میگیرند.
- حمل بار با کشتی به صورت RO-RO
این نوع کشتی مخصوص حمل ماشینها و وسایل چرخدار است. نوع طراحی این کشتیها طوری است که دارای رمپهایی برای جابجایی ساده این وسایل هستند. از خودروها و ماشینالات چرخدار گرفته تا تجهیزات ریلی، همه را میتوان با این نوع کشتیها جابهجا کرد.
- حمل بارهای عمده Break Bulk
بارهای عمده یا حجیم، که نیاز به بستهبندی ندارند، مانند آهنالات، انواع پروفیل و لوله را BB میگویند. این نوع بارها را با کشتیهای مخصوص Break Bulk جابجا میکنند.
زمانبندی و مسیر کشتیهای تجاری
کشتیهای تجاری از لحاظ تقویم کاری و مسیر حرکت، به دو دسته تقسیم میشوند. برخی از کشتیها در یک مسیر ثابت و با برنامه زمانبندی مشخص تردد میکنند. در حالی که برخی از کشتیها در مسیر خاصی حرکت نمیکنند و بنا به خواست مشتری، در مسیرهای مختلفی تردد دارند.
- Liner Service
حمل بار با کشتی در خطوط منظم:
کشتیهای لاینر، طبق یک برنامهریزی منظم و فقط بر روی خطوط دریایی از پیش تعیین شده، حرکت میکنند.
- Tramp Service
کشتیهای خطوط نامنظم:
کشتیهای ترامپر بر روی خطوط دریایی خاصی حرکت نمیکنند. بلکه حمل بار را به هر جایی که صاحب کالا درخواست دهد، انجام میدهند.
امروزه روشهای مختلفی برای حملونقل بینالمللی کالا وجود دارد، با این وجود، هنوز هم حملونقل دریایی، بیشترین تراکم و جابجایی کالا را در اختیار دارد. حملونقل زمینی و ریلی، عمدتا در کشورهای همجوار یا کشورهایی که فاصلهی جغرافیایی کمتری دارند صورت میگیرد. حملونقل هوایی نیز برای کالاهای خاص با حجم کم و یا در شرایط خاص امکانپذیر است.
